prof. Maciej Chorowski, Wydział Mechaniczno-Energetyczny Politechniki Wrocławskiej

Inżynieria i technologia dla fizyki – czyli czym jest Wielki Zderzacz Hadronów? (w sali Rzewuskiego)

Wielki Zderzacz Hadronów (LHC) o energii 14 TeV jest największym i najbardziej zaawansowanym technologicznie urządzeniem badawczym fizyki. Chociaż eksperymenty, których celem jest m.in. stwierdzenie istnienia bozonu Higgsa, testowanie Modelu Standardowego, czy sprawdzenie teorii supersymetrii, dopiero się rozpoczną, to już dzisiaj można stwierdzić, że koncepcja, budowa i uruchomienie LHC wymagały rozwiązania wielu problemów naukowych łączących różne dziedziny fizyki stosowanej i nauk technicznych. Wstrzyknięcie pierwszych przeciwbieżnych wiązek protonów do ponad 27-kilometrowego pierścienia poprzedzone było kilkunastoletnim programem badawczym obejmującym rozwój niezbędnych technologii i ich transfer do przemysłu. Szczególne miejsce w koncepcji LHC zajmują kriogenika helowa i nadprzewodnictwo stosowane. Wielki Zderzacz Hadronów jest całkowicie nadprzewodnikową maszyną zawierającą 1232 dipolowe magnesy odchylające, 474 kwadrupolowe magnesy ogniskujące oraz ponad 8000 magnesów korekcyjnych. Całość jest kriostatowana w temperaturze 1,8 K przy użyciu ponad 100 ton nadciekłego helu oraz dzięki zastosowaniu nowych obiegów termodynamicznych. Budowa i uruchomienie LHC pozwoliły na zgromadzenie doświadczeń, które mogą być wykorzystane w trakcie budowy innych dużych urządzeń badawczych, jak ITER, XFEL czy FAIR.